شناخت اختلال دوقطبی: نشانه‌ها، علل و مسیر درمان

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی یکی از پیچیده‌ترین اختلالات خلقی در روان‌پزشکی است که با نوسانات شدید در خلق‌وخو، انرژی و سطح عملکرد فرد همراه است. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً بین دو حالت متضاد روانی نوسان دارند: فاز شیدایی (مانیا) و فاز افسردگی. این نوسانات ممکن است به‌صورت چرخه‌ای و با شدت‌های مختلف در طول زندگی فرد تکرار شوند.

انواع اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی معمولاً در سه دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شود:

• اختلال دوقطبی نوع I: شامل حداقل یک دوره شیدایی کامل که ممکن است با دوره‌های افسردگی شدید همراه باشد یا نباشد.

• اختلال دوقطبی نوع II: شامل دوره‌های افسردگی شدید و دوره‌های هایپومانیا (نوع خفیف‌تر مانیا)، بدون بروز مانیا کامل.

• اختلال سیکلوتایمیک (Cyclothymia): نوسانات خلقی خفیف‌تر که حداقل دو سال ادامه دارد اما به شدت اختلال دوقطبی نوع I یا II نمی‌رسد.

علائم و نشانه‌ها

دوره شیدایی (مانیا)

در دوره‌های مانیا یا هایپومانیا، فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• احساس سرخوشی بیش از حد یا تحریک‌پذیری شدید

• پرحرفی یا افزایش سرعت گفتار

• کاهش نیاز به خواب

• رفتارهای پرخطر (مثل ولخرجی زیاد، تصمیم‌های عجولانه)

• افزایش اعتماد به نفس یا حس بزرگ‌منشی

دوره افسردگی

در دوره‌های افسردگی، علائم اغلب شامل موارد زیر است:

• احساس ناامیدی یا پوچی

• کاهش انرژی و انگیزه

• اختلال در تمرکز و تصمیم‌گیری

• تغییرات خواب (بی‌خوابی یا خواب بیش‌ازحد)

• افکار خودکشی یا آسیب به خود

علل بروز اختلال دوقطبی

علت دقیق اختلال دوقطبی هنوز به‌طور کامل شناخته نشده، اما تحقیقات نشان می‌دهد عوامل زیر می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند:

• ژنتیک: سابقه خانوادگی اختلالات خلقی، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

• عوامل زیستی: عدم تعادل در برخی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین.

• رویدادهای پراسترس: تجربه‌های تلخ، سوگ، یا بحران‌های شدید روانی ممکن است باعث شروع یا تشدید علائم شوند.

• ساختار مغزی: مطالعات تصویربرداری مغزی در برخی مبتلایان تفاوت‌هایی را در عملکرد یا ساختار مغز نشان داده است.

تشخیص و درمان

تشخیص اختلال دوقطبی معمولاً توسط روان‌پزشک و پس از ارزیابی دقیق روان‌شناختی انجام می‌شود. در برخی موارد ممکن است زمان زیادی برای تشخیص دقیق نیاز باشد، به‌ویژه اگر نوسانات خلقی فرد با سایر اختلالات روانی اشتباه گرفته شود (مثل افسردگی یا اختلال بیش‌فعالی).

روش‌های درمان

درمان اختلال دوقطبی معمولاً ترکیبی از روش‌های دارویی و غیردارویی است:

• دارودرمانی: داروهای تثبیت‌کننده خلق (مثل لیتیوم)، داروهای ضدافسردگی، ضدروان‌پریشی یا ضدصرع.

• روان‌درمانی: رفتاردرمانی شناختی (CBT)، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و مدیریت استرس.

• سبک زندگی: تنظیم خواب، پرهیز از الکل و مواد محرک، و داشتن برنامه روزمره منظم.

• حمایت خانواده: آموزش خانواده برای شناخت بهتر بیماری و روش‌های کمک به فرد بیمار.

زندگی با اختلال دوقطبی

زندگی با اختلال دوقطبی ممکن است چالش‌برانگیز باشد، اما با درمان مناسب، حمایت اجتماعی و آگاهی، بسیاری از بیماران می‌توانند زندگی پربار و موفقی داشته باشند. پایش منظم علائم، همکاری با تیم درمانی، و استفاده از منابع حمایتی می‌تواند به فرد در مدیریت بیماری کمک زیادی کند.
منبع: https://clinic-aram.com/